دسته بندی محصولات :
زیتون پرورده؛ طعمی ماندگار از دل طبیعت شمال ایران
زیتون پرورده نهتنها یک چاشنی خوشطعم و دلپذیر است، بلکه میراثی کهن از هنر آشپزی ایرانی بهشمار میآید. این محصول سنتی با ترکیب زیتون و مجموعهای از مواد مقوی و معطر، سالهاست که مهمان سفرههای ایرانیان است. از شمالیترین روستاهای گیلان تا قلب تهران، زیتون پرورده جایگاه ویژهای دارد؛ چه بهعنوان پیشغذا، چه کنار وعدههای اصلی، چه حتی برای مصرف بهعنوان میانوعدهای سالم و مقوی.
زیتون پرورده چیست؟
زیتون پرورده فرآوردهای است که با استفاده از زیتون سبز (یا سیاه) هستهگرفته و ترکیب آن با موادی مانند گردوی آسیابشده، رب انار، سبزیهای معطر، سیر، گلپر، دانه انار و گاهی نیز روغن زیتون تهیه میشود. این ترکیب نهتنها طعمی منحصربهفرد دارد، بلکه خواص تغذیهای متنوعی نیز به آن بخشیده است.
زیتونهایی که برای تهیه پرورده استفاده میشوند، معمولاً ابتدا تلخیگیری شده و سپس با دست یا دستگاه خرد میشوند. پس از آمادهسازی، در ترکیب با سایر مواد، چند روز تا چند هفته در ظرفی دربسته و در یخچال نگهداری میشوند تا طعمها کاملاً با هم ترکیب شوند.
انواع زیتون پرورده
زیتون پرورده با وجود اینکه یک محصول سنتی است، اما بسته به ذائقهها، مواد اولیه در دسترس و روشهای مختلف تهیه، انواع گوناگونی دارد. هر نوع، طعم، بافت و عطری متفاوت دارد و میتواند پاسخگوی سلیقههای مختلف باشد. در ادامه، به رایجترین و محبوبترین انواع زیتون پرورده به همراه شرح مفصل میپردازیم:
زیتون پرورده گردویی
این نوع، کلاسیکترین و پرطرفدارترین مدل زیتون پرورده در ایران است. در ترکیب آن از مغز گردوی آسیابشده استفاده میشود که طعمی ملایم، روغنی و کمی شیرین به زیتون میبخشد. گردو همچنین بافتی نرم و خامهای به محصول میدهد و یکی از دلایل محبوبیت این نوع، همین توازن دلنشین بین طعم زیتون و غنای گردوست.
علاوه بر طعم، گردو نقش بسزایی در ارتقاء ارزش غذایی زیتون پرورده دارد. این مغز خوراکی سرشار از امگا ۳، آنتیاکسیدان، منیزیم و پروتئینهای گیاهی است و به بهبود عملکرد مغز و سیستم قلبی کمک میکند. به همین دلیل، زیتون پرورده گردویی نهتنها خوشمزه، بلکه مفید و مغذی نیز هست.
زیتون پرورده با سبزیهای معطر
در این نوع زیتون پرورده، سبزیجات معطر نقش کلیدی در ایجاد طعم و رایحهای خاص دارند. سبزیهایی مانند چوچاق (گیاهی بومی شمال)، نعناع خشک، گشنیز، جعفری، شنبلیله و گاهی ریحان، به ترکیب اضافه میشوند. این سبزیها نهتنها عطر و طعم دلپذیری ایجاد میکنند، بلکه فواید درمانی زیادی هم دارند.
استفاده از سبزیهای معطر باعث هضم بهتر غذا، کاهش نفخ، پاکسازی معده و حتی آرامش اعصاب میشود. عطر این مدل از زیتون پرورده آنقدر خاص و لذتبخش است که با باز کردن درب ظرف، بلافاصله فضا را معطر میکند. این نوع برای کسانی که طعمهای گیاهی و سنتی را میپسندند، انتخابی بینقص است.
زیتون پرورده با دانه انار
زیتون پرورده با دانه انار، گزینهای محبوب برای دوستداران طعم ترش و شیرین است. در این مدل، دانههای تازهی انار به ترکیب اصلی افزوده میشوند تا علاوه بر رنگ زیبا و جذاب، طعم خاصی نیز ایجاد کنند. حضور انار در ترکیب، تعادلی میان شیرینی گردو و ترشی رب انار برقرار میکند و مزهای متفاوت از نسخههای سنتی ارائه میدهد.
این نوع از زیتون پرورده بیشتر در فصل پاییز و زمستان تهیه میشود که انار تازه به وفور در دسترس است. دانههای انار علاوه بر طعم، بافتی ترد و جالب به زیتون پرورده میدهند که هنگام خوردن، حس خاصی به مصرفکننده منتقل میکند. همچنین، انار سرشار از آنتیاکسیدانهاست و در تقویت سیستم ایمنی نقش مؤثری دارد.
زیتون پرورده با بادامزمینی یا مغزهای دیگر
در برخی نسخههای خلاقانهتر و مدرنتر، گردو با مغزهایی مانند بادامزمینی، فندق یا پسته جایگزین میشود. این تغییر بهویژه برای کسانی که به گردو حساسیت دارند یا طعم آن را نمیپسندند، بسیار کارآمد است. بادامزمینی طعمی ملایمتر و چربتر نسبت به گردو دارد و بافتی لطیف و متفاوت ایجاد میکند.
مغزهای جایگزین نهتنها طعم و بافت جدیدی میآفرینند، بلکه خواص تغذیهای گوناگونی را نیز به زیتون پرورده اضافه میکنند. مثلاً فندق حاوی ویتامین E بالا و پسته منبع غنی از آهن و فسفر است. این نوع زیتون پرورده برای افرادی که به تنوع طعمی علاقه دارند یا به دنبال چشیدن نسخههای متفاوتی از این چاشنی سنتی هستند، توصیه میشود.
زیتون پرورده با کشک
زیتون پرورده با کشک یکی از ترکیبات کمترشناختهشده اما خاص و اصیل است که در برخی مناطق شمالی کشور، بهویژه در مازندران و نواحی غربی گیلان تهیه میشود. در این مدل، کشک مایع یا خشک به مواد زیتون پرورده اضافه میشود و طعمی متفاوت، خامهای و ترشتر از نسخههای کلاسیک ایجاد میکند.
کشک علاوه بر طعم خاص، منبعی سرشار از پروتئین و کلسیم است. این نوع زیتون پرورده بیشتر در سفرههای سنتی و بومی دیده میشود و برای افرادی که طبعی گرم یا نیاز به تغذیه پرانرژی دارند، بسیار مفید است. ترکیب کشک با زیتون، گردو و سبزی، تجربهای منحصربهفرد از چاشنی ایرانی را رقم میزند که هم خوشخوراک و هم سالم است.
زیتون پرورده قایقی کوچک ممتاز 150 گرم
خواص زیتون پرورده
زیتون پرورده نه تنها یک خوراکی خوشطعم است، بلکه سرشار از خواص درمانی و تغذیهای نیز هست. ترکیب دقیق و سنتی آن از زیتون، گردو، رب انار، سیر، گلپر و سبزیجات معطر، مجموعهای از فواید را برای سلامتی بدن به همراه دارد. در ادامه، به بررسی جزئیتر خواص این چاشنی پرطرفدار میپردازیم:
تقویت سیستم ایمنی
زیتون پرورده بهواسطهی وجود مواد مغذی مانند سیر و رب انار، در تقویت سیستم ایمنی بدن نقش پررنگی ایفا میکند. سیر حاوی ترکیبات سولفوردار قدرتمندی مانند آلیسین است که خاصیت ضدباکتریایی و ضدویروسی دارد. این ترکیبات میتوانند فعالیت سلولهای دفاعی بدن را افزایش داده و از بروز عفونتها و بیماریهای فصلی مانند سرماخوردگی و آنفلوآنزا جلوگیری کنند.
رب انار نیز منبع غنی ویتامین C و آنتیاکسیدانهای طبیعی است که بدن را در برابر آسیبهای اکسیداتیو محافظت کرده و واکنشهای التهابی را کنترل میکنند. مصرف منظم زیتون پرورده بهخصوص در فصول سرد سال، میتواند مقاومت بدن را افزایش دهد و از ضعف عمومی جلوگیری نماید.
سلامت قلب و عروق
چربیهای مفیدی که در زیتون و مغز گردو وجود دارد، از نوع چربیهای غیراشباع و مفید برای قلب هستند. این چربیها باعث کاهش سطح کلسترول بد (LDL) در خون شده و در عین حال کلسترول خوب (HDL) را افزایش میدهند. این ویژگیها باعث بهبود جریان خون و کاهش خطر ابتلا به بیماریهای قلبی و عروقی میشود.
علاوه بر این، گردو دارای ترکیباتی مانند آرژنین، منیزیم و اسید آلفا لینولنیک (ALA) است که همگی در بهبود انقباضات عضله قلب، کاهش التهاب عروقی و تنظیم فشار خون مؤثر هستند. اگر به سلامت قلب خود اهمیت میدهید، قرار دادن زیتون پرورده در برنامه غذایی میتواند یک انتخاب هوشمندانه و خوشطعم باشد.
بهبود هضم و گوارش
فیبر موجود در زیتون و سبزیهای بهکار رفته در زیتون پرورده، نقش مهمی در بهبود عملکرد رودهها و گوارش دارند. این فیبرها باعث تحریک حرکات طبیعی دستگاه گوارش شده و مانع از بروز یبوست میشوند. همچنین، فیبر به تنظیم قند خون و کاهش سرعت جذب قند نیز کمک میکند.
از سوی دیگر، ادویههایی مانند گلپر و سیر، دارای خواص ضدنفخ و ضدمیکروبی هستند که از ایجاد گاز و عفونتهای رودهای جلوگیری میکنند. زیتون پرورده میتواند یک چاشنی عالی برای غذاهای سنگین و دیرهضم باشد و به کاهش سنگینی معده پس از غذا کمک کند.
کمک به کاهش وزن
یکی از ویژگیهای مهم زیتون پرورده، ایجاد احساس سیری طولانی مدت است. فیبر بالای موجود در آن، زمان ماندگاری غذا در معده را افزایش میدهد و باعث کاهش میل به پرخوری یا ریزهخواری بین وعدهها میشود. همین امر، برای افرادی که در رژیمهای کاهش وزن هستند، بسیار مفید است.
از سوی دیگر، زیتون و گردو با وجود چربی، دارای چربیهای سالم و مفید برای بدن هستند که برخلاف چربیهای اشباع، در صورت مصرف متعادل، باعث چاقی نمیشوند. زیتون پرورده به عنوان یک میانوعده سالم یا چاشنی کنار سالاد، میتواند جایگزین مناسبی برای تنقلات ناسالم باشد.
انرژیزا و تقویت قوای جسمی
ترکیب زیتون، گردو و رب انار، یک منبع طبیعی انرژی را تشکیل میدهد. گردو سرشار از چربیهای مفید، پروتئین و مواد معدنی مانند روی و منیزیم است که به بهبود عملکرد عضلات و کاهش خستگی کمک میکنند. زیتون نیز حاوی آهن و ویتامین E است که به افزایش سطح انرژی بدن کمک میکنند.
رب انار با طبع گرم و تقویتکنندهی جریان خون، بهویژه در فصول سرد سال، میتواند از سردی بدن جلوگیری کرده و گردش خون را افزایش دهد. مصرف زیتون پرورده پیش از ورزش یا فعالیتهای بدنی سنگین، میتواند به تقویت استقامت و کاهش خستگی کمک کند.
پیشگیری از پیری زودرس
زیتون پرورده سرشار از آنتیاکسیدانهایی مانند پلیفنولها، فلاونوئیدها و ویتامین E است. این ترکیبات با خنثیسازی رادیکالهای آزاد در بدن، از تخریب سلولی و پیری زودرس جلوگیری میکنند. آنتیاکسیدانها همچنین به حفظ شادابی پوست و جلوگیری از چین و چروک کمک میکنند.
مصرف منظم زیتون پرورده میتواند روند پیری را کند کرده و از بیماریهای مرتبط با افزایش سن مانند آلزایمر، تحلیل عضلات و آسیبهای مزمن جلوگیری کند. ترکیب طبیعی و سنتی این چاشنی، بهویژه در رژیمهای غذایی سالممحور، یک انتخاب عالی برای حفظ جوانی و شادابی بدن است.
معرفی تفاوت زیتون پرورده صنعتی و خانگی
زیتون پرورده صنعتی، معمولاً در کارخانهها و خطوط تولید بزرگ تهیه میشود. این نوع از زیتون پرورده بهمنظور افزایش ماندگاری، از مواد نگهدارنده، طعمدهندههای مجاز، و فرآیندهای کنترلشده بهره میبرد. بستهبندی آن بهصورت خلأ یا در ظروف پلاستیکی و شیشهای مهر و موم شده عرضه میشود. یکی از مزایای اصلی این نوع زیتون، قابلیت حملونقل بالا، عمر طولانیتر و پایداری طعم در مدت طولانی است.
در مقابل، زیتون پرورده خانگی بیشتر با ذائقه و سلیقه شخصی تهیه میشود و معمولاً فاقد مواد نگهدارنده شیمیایی است. به همین دلیل طعمی طبیعیتر، تازهتر و رایحهای خاص دارد. این نوع زیتون پرورده بیشتر در خانهها، بازارچههای محلی یا توسط تولیدکنندگان کوچک در حجم محدود تهیه میشود. تفاوت اصلی میان این دو، در کیفیت مواد اولیه، میزان ادویه، شدت طعم و البته میزان نگهدارندههاست که هر کدام با توجه به نیاز مصرفکننده مزایا و معایب خاص خود را دارند.
تاریخچه و ریشهی زیتون پرورده در فرهنگ ایرانی
زیتون پرورده ریشهای عمیق در فرهنگ آشپزی شمال ایران دارد، بهویژه در استان گیلان و بهطور خاص شهر رودبار که بهعنوان قطب اصلی تولید زیتون در ایران شناخته میشود. از دیرباز، مردم این منطقه از زیتون تازه باغهای رودبار برای تهیه چاشنیها و فراوردههای مختلف استفاده میکردند و زیتون پرورده یکی از مهمترین و محبوبترین فرآوردههای حاصل از این سنت بوده است.
این چاشنی خوشطعم، ابتدا در سفرههای محلی و خانوادههای گیلانی جایگاه ویژهای داشت و سپس با گسترش سفر و تجارت، بهتدریج در سراسر ایران رواج پیدا کرد. امروزه زیتون پرورده نهفقط بهعنوان یک محصول بومی شمال کشور، بلکه بهعنوان نماد طعم اصیل ایرانی شناخته میشود و در بسیاری از رستورانهای سنتی و سفرهخانهها در نقاط مختلف ایران حضور دارد. این گستردگی، نشاندهندهی قدرت و محبوبیت بالای زیتون پرورده در فرهنگ غذایی ما ایرانیهاست.
زیتون پرورده قایقی بزرگ ممتاز 250 گرم
زیتون پرورده و رژیمهای غذایی (کیتو، گیاهخواری و…)
زیتون پرورده بهطور طبیعی برای بسیاری از رژیمهای غذایی مدرن و سالم، مانند رژیم کیتو، گیاهخواری و مدیترانهای، انتخابی ایدهآل است. در رژیم کیتو که تمرکز آن بر مصرف چربیهای سالم و کاهش شدید کربوهیدراتهاست، زیتون پرورده میتواند بهعنوان یک میانوعده یا چاشنی فوقالعاده عمل کند. گردو و روغن زیتون در آن منبعی غنی از چربیهای غیراشباع سالم هستند که در کیتو اهمیت زیادی دارند.
از سوی دیگر، زیتون پرورده کاملاً گیاهی است و در رژیم گیاهخواری یا وگان نیز قابل استفاده است، بهشرطی که بدون کشک تهیه شده باشد. بهدلیل نبود مواد حیوانی، این چاشنی بهراحتی با سبک زندگی گیاهخواران هماهنگ میشود. همچنین، بهدلیل غنای غذایی، فیبر بالا، و طعم لذیذ، در رژیمهای کاهش وزن یا دیابتی نیز قابل توصیه است. البته برای مصرف در این رژیمها باید به میزان نمک و نوع زیتون استفادهشده نیز توجه کرد.
روشهای خوشمزه برای ترکیب زیتون پرورده در غذا
زیتون پرورده برخلاف تصور عموم، تنها یک پیشغذا یا چاشنی کنار غذا نیست، بلکه میتواند در تهیه غذاهای خلاقانه و متنوع نقش مؤثری ایفا کند. یکی از روشهای ساده و خوشمزه، افزودن زیتون پرورده به سالاد سبزیجات یا سالاد یونانی است. ترکیب آن با پنیر فتا، خیار، گوجهفرنگی و کمی روغن زیتون، طعمی متفاوت و لذتبخش به سالاد میدهد.
همچنین میتوان از زیتون پرورده در داخل ساندویچها یا رولهای نان استفاده کرد. مثلاً ساندویچ مرغ گریلشده یا بوقلمون به همراه یک لایه نازک زیتون پرورده، طعم و مزهای بینظیر خواهد داشت. حتی در تهیه برنجهای مخلوط یا تهچینهای خاص، میتوان از زیتون پرورده بهعنوان لایهای از مواد داخلی استفاده کرد تا طعم و عطری متفاوت به غذا بخشیده شود. با کمی خلاقیت، زیتون پرورده میتواند به یکی از مواد محبوب آشپزخانهتان تبدیل شود.
نکات مهم هنگام خرید زیتون پرورده
برای اینکه یک زیتون پرورده باکیفیت و خوشطعم تهیه کنید، بهتر است هنگام خرید به نکات زیر توجه داشته باشید:
- شفافیت بستهبندی: بستهبندی باید بهگونهای باشد که محتویات داخل آن قابل مشاهده و بررسی باشد؛ زیتونها باید براق، یکنواخت و بدون نشانههای کپکزدگی باشند.
- عدم وجود افزودنیهای شیمیایی: برخی محصولات صنعتی از رنگ یا نگهدارندههای غیرمجاز استفاده میکنند. بهتر است از برندهای معتبر یا محصولات خانگی تهیهشده با مواد طبیعی استفاده شود.
- عطر و بو: زیتون پرورده باید بوی طبیعی زیتون، رب انار، گردو و سیر بدهد. بوی تند یا ترشیدگی غیرمعمول میتواند نشانه فساد باشد.
- تناسب مواد اولیه: نسبت صحیح مواد، مثل میزان مناسب گردو یا غلظت رب انار، تعیینکننده طعم نهایی است. زیتونی که بیش از حد سیر یا رب داشته باشد، ممکن است برای برخی افراد زننده باشد.
چگونه زیتون پرورده را نگهداری کنیم؟
برای حفظ کیفیت و تازگی زیتون پرورده:
- همیشه در یخچال نگهداری شود.
- ظرف نگهداری حتماً دربدار و از جنس شیشه یا پلاستیک غذایی باشد.
- بهمرور زمان، کمی روغن زیتون روی سطح زیتون پرورده بریزید تا خشک نشود.
زیتون پرورده ممتاز شیرین – تک نفره گرد
استفادههای متنوع از زیتون پرورده
زیتون پرورده بهدلیل طعم منحصربهفرد و ارزش غذایی بالا، کاربردهای متعددی در وعدههای غذایی مختلف دارد. این چاشنی سنتی نهتنها کنار غذاهای شمالی محبوب است، بلکه در رژیمهای غذایی مدرن و ترکیب با غذاهای متنوع نیز بهخوبی جا افتاده است.
پیشغذا در کنار نان تازه یا نان تست
یکی از رایجترین روشهای مصرف زیتون پرورده، سرو آن بهعنوان پیشغذا در کنار نان تازه یا نان تست است. طعم چرب و خوشنمک زیتون، همراه با گردوی آسیابشده و رب انار، ترکیبی بینظیر ایجاد میکند که بافت نان را بهخوبی تکمیل میکند. این ترکیب هم برای وعدهی صبحانه و هم برای مهمانیهای رسمی یا دورهمیها بسیار مناسب است.
استفاده از زیتون پرورده در این شیوه، نهتنها حس اشتها را تحریک میکند، بلکه جایگزینی سالم و مغذی برای پیشغذاهای چرب و سرخکردنی است. اگر بهدنبال انتخابی سالم و خوشمزه برای پذیرایی از مهمانان هستید، سرو زیتون پرورده با نان محلی یا نان تست کنجددار میتواند گزینهای جذاب و خوشخوراک باشد.
چاشنی کنار غذاهای شمالی
در غذاهای شمالی ایران، بهویژه در استان گیلان، زیتون پرورده یک همراه جدانشدنی سفره است. غذاهایی مانند باقالیقاتق، ماهی شکمپر، میرزاقاسمی یا ترشتره، در کنار زیتون پرورده طعمی بینظیر و سنتی پیدا میکنند. این چاشنی با طبع گرم و ترکیب ترش و ملسی که دارد، به توازن طعمی غذاها کمک میکند.
همچنین زیتون پرورده باعث تحریک اشتها و تقویت دستگاه گوارش میشود و به همین دلیل در مهمانیهای شمالی، معمولاً پیش از غذای اصلی سرو میگردد. اگر قصد دارید تجربهای اصیل از غذای شمالی داشته باشید، زیتون پرورده را حتماً در کنار بشقاب غذایتان قرار دهید.
ترکیب با پنیر و نان در وعده صبحانه
زیتون پرورده یکی از بهترین انتخابها برای وعده صبحانه است، بهویژه زمانی که در کنار پنیر محلی و نان تازه سرو شود. ترکیب طعم ترش رب انار، سیر و گردو با پنیر شور، هارمونی دلچسبی ایجاد میکند که هم اشتهابرانگیز است و هم انرژیبخش. این صبحانه نهتنها خوشمزه است، بلکه سرشار از چربیهای مفید، پروتئین و فیبر نیز هست.
برای کسانی که بهدنبال صبحانهای سالم، گیاهی و مقوی هستند، زیتون پرورده گزینهای بسیار مناسب است. این ترکیب میتواند جایگزین مناسبی برای صبحانههای چرب و سنگین باشد و به تقویت بدن در شروع روز کمک کند.
بخشی از میز مزه در مهمانیها
زیتون پرورده در مهمانیها، بهخصوص در میز مزه یا اردور، بهعنوان یک انتخاب لوکس و سنتی شناخته میشود. رنگ تیره و بافت جذاب آن، در کنار سبزیجات تازه، ماست موسیر یا لبنه، جلوهای زیبا به میز میبخشد. طعم متعادل و خاص این چاشنی باعث میشود که اکثر مهمانان از آن استقبال کنند.
همچنین چون زیتون پرورده نیازی به گرمکردن یا فرآوری اضافی ندارد، در مهمانیهای بزرگ، بهسادگی قابل استفاده است. این ویژگی باعث میشود که هم در مهمانیهای رسمی و هم در دورهمیهای خانوادگی، کاربردی، آسان و شیک باشد.
سخن پایانی
زیتون پرورده فقط یک محصول خوراکی نیست؛ بلکه بازتابی از سنت، ذوق و سلامتی در آشپزی ایرانی است. با انتخاب نوع مناسب و نگهداری صحیح، میتوانید این طعم اصیل و سالم را همیشه در خانه خود داشته باشید. اگر بهدنبال محصولی هستید که هم خوشمزه باشد و هم سالم، زیتون پرورده یکی از بهترین گزینهها برای شماست.
سوالات متداول درباره زیتون پرورده
۱. زیتون پرورده چیست و چه تفاوتی با زیتون ساده دارد؟
زیتون پرورده ترکیبی از زیتون بههمراه موادی مانند رب انار، گردو، سیر، سبزیجات معطر و ادویهجات است. این محصول طعمی متمایز، ترش و خوشعطر دارد و نسبت به زیتون ساده، چاشنیدارتر و مناسب سرو در کنار غذا است.
۲. آیا زیتون پرورده خواص تغذیهای دارد؟
بله، زیتون پرورده علاوه بر خواص زیتون، حاوی ترکیبات مفیدی از گردو، رب انار و سیر است که سرشار از آنتیاکسیدان، اسیدهای چرب مفید و ویتامینهاست و میتواند در صورت مصرف متعادل، به بهبود سلامت کمک کند.
۳. چطور باید زیتون پرورده را نگهداری کنیم؟
برای حفظ کیفیت، زیتون پرورده باید در ظرف دربسته و در یخچال نگهداری شود. اطمینان حاصل کنید که سطح زیتون با چاشنی یا روغن پوشیده باقی بماند تا طراوت و طعم آن حفظ شود.
۴. چه زمانی نباید زیتون پرورده مصرف شود؟
در صورتی که زیتون بوی ناخوشایند، کپکزدگی، لیزی غیرطبیعی یا تغییر رنگ داشته باشد، مصرف آن توصیه نمیشود. همچنین اگر مدت زیادی از باز شدن آن گذشته باشد، بهتر است از مصرف خودداری شود.
